ฟัน และโครงสร้างของฟัน หน้าที่และประโยชน์

ฟัน ของมนุษย์มี 2 ชุด ชุดแรกคือ ฟันน้ำนม (primary teeth) อยู่ในช่องปาก ช่วงวัยเด็ก (ตั้งแต่อายุประมาณ 6 เดือน – 12 ปี) ลักษณะเป็นฟันซี่เล็กๆ สีขาว มีทั้งหมด 20 ซี่

• หน้าที่ของฟัน ฟันแต่ละซี่ มีประโยชน์อย่างไร ?

ฟันธรรมชาติชุดที่ 2 เรียกว่า ฟันถาวร (permanent teeth) มีขนาดใหญ่ และมีสีเหลืองกว่าฟันน้ำนม มีจำนวนทั้งหมด 32 ซี่ ฟันถาวรที่ดูแลรักษาดีจะอยู่และใช้งานได้ตลอดชีวิต ทั้งฟันน้ำนมและฟันถาวร มีโครงสร้างภายนอก และภายในเหมือนกัน ดังนี้

สารบัญ

• โครงสร้างภายนอก
• โครงสร้างภายใน
• หน้าที่ของฟัน
• รูปร่างลักษณะของฟัน
• อวัยวะปริทันต์ หรือเนื้อเยื่อปริทันต์

โครงสร้างภายนอก แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ

1. ตัวฟัน

ตัวฟัน คือส่วนของฟันที่โผล่พ้นเหงือก ปรากฏให้เห็นในช่องปาก

2. รากฟัน

รากฟันจะฝังอยู่ในกระดูกขากรรไกรและมีเหงือกปกคลุมอีกชั้น ทำให้ไม่สามารถมองเห็นได้จากในช่องปาก สำหรับแนวเส้นที่เชื่อมต่อจุดที่ ตัวฟันและรากฟันมาบรรจบกัน เรียกว่า แนวคอฟัน ซึ่งในคนที่มีเหงือกปกติ จะอยู่ประมาณแนวเส้นขอบเหงือก

โครงสร้างภายใน แบ่งออกเป็น 3 ชั้น คือ

1. ชั้นนอก

คือ ชั้นเคลือบฟัน (enamel) และเคลือบรากฟัน (cementum) เคลือบฟันมีสีขาวใส เป็นมันวาว ส่วนเคลือบรากฟันมีสีเหลืองอ่อน ทึบแสง

2. ชั้นกลาง

คือ ชั้นเนื้อฟัน (dentine) มีสีเหลือง มีโครงสร้างเป็นท่อเล็กๆ เรียงเบียดอัดกันแน่น

3. ชั้นใน

คือ ชั้นเนื้อเยื่อในโพรงฟัน (dental pulp) เป็นเนื้อเยื่ออ่อน ประกอบด้วย เส้นเลือด ท่อน้ำเหลือง และเส้นประสาทเล็กๆ มีหน้าที่หล่อเลี้ยงให้ฟันมีชีวิต และรับรู้ความรู้สึกเจ็บปวดได้

ส่วนประกอบของ เคลือบฟัน เนื้อฟัน และเคลือบรากฟัน ส่วนใหญ่เป็นสารอนินทรีย์ เมื่อสัมผัสกับกรดจะเกิดกระบวนการสูญเสีย และคืนกลับของแร่ธาตุที่เป็นองค์ประกอบ

เคลือบฟันเป็นส่วนที่แข็งที่สุด ประกอบด้วย ผลึกของสารแคลเซียมไฮดรอกซี่อะพาไทต์ ประมาณร้อยละ 96 ส่วนเนื้อฟันประกอบด้วยผลึกของสารแคลเซียมไฮดรอกซี่อะพาไทต์ประมาณร้อยละ 70 มีความแข็งน้อยกว่าเคลือบฟัน

สำหรับเคลือบรากฟันมีผลึกของสารแคลเซียมไฮดรอกซี่อะพาไทต์ ประมาณร้อยละ 45 – 50 มีความแข็งน้อยกว่าเนื้อฟัน

หน้าที่ของ ฟัน

หน้าที่หลักของฟันคือ ตัดและบดเคี้ยวอาหารให้เป็นชิ้นเล็กๆ นอกจากนี้ฟันยังเป็นส่วนประกอบที่ทำให้ใบหน้าสวยงาม และช่วยให้พูดออกเสียงได้ชัดเจน ประโยชน์ของการใช้ฟันบดเคี้ยวอาหาร

นอกจากทำให้อาหารเป็นชิ้นเล็กๆ เพื่อให้อวัยวะในระบบย่อยอาหารที่อยู่ถัดไปย่อยต่อไปได้ง่ายและสมบูรณ์มากขึ้นแล้ว การเคี้ยวยังทำให้กระดูกใบหน้าและกระดูกขากรรไกรเจริญเติบโตสมส่วน กระตุ้นให้ต่อมน้ำลายหลั่งน้ำลายเพิ่มมากขึ้น และช่วยกระตุ้นให้เลือดไปเลี้ยงสมองได้ดีขึ้น

รูปร่างลักษณะของ ฟัน

เพื่อให้การบดเคี้ยวมีประสิทธิภาพ ธรรมชาติจึงสร้างให้ฟันมีรูปร่างแตกต่างกันแบ่งเป็น 3 กลุ่มคือ

1. ฟันตัด มีลักษณะเหมือนคมมีดใช้ตัดอาหารเป็นชิ้นๆ
2. ฟันเขี้ยว มีรากยาวที่สุด ปลายฟัน แหลมคมใช้สำหรับฉีกอาหาร
3. ฟันกราม มีรูปร่างคล้ายกล่องสี่เหลี่ยมมีพื้นที่ใช้ขบและบดอาหาร

อวัยวะปริทันต์ (periodontium) หรือเนื้อเยื่อปริทันต์

กลุ่มของเนื้อเยื่อที่อยู่ล้อมรอบ รากฟัน และรองรับฟัน ทำหน้าที่ยึดและพยุงให้ฟันสามารถอยู่ในกระดูกขากรรไกรได้ อวัยวะปริทันต์ ประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 4 ชนิด คือ เหงือก, กระดูกเบ้าฟัน, เอ็นยึดปริทันต์ และเคลือบรากฟัน

1. เหงือก (gingiva)

คือเนื้อเยื่อที่ปกคลุมกระดูกเบ้าฟัน (alveolar bone) มีหน้าที่ต้านทานแรงเสียดสีจากอาหารระหว่างการบดเคี้ยว เหงือกปกติมีลักษณะแน่น (firm) สีชมพูอ่อน

2. กระดูกเบ้าฟัน (alveolar bone)

คือส่วนของกระดูกขากรรไกรบนและล่างที่อยู่รอบรากฟัน ทำหน้าที่รองรับฟัน

3. เอ็นยึดปริทันต์ (periodontal ligament)

คือเนื้อเยื่อที่อยู่รอบรากฟันทำหน้าที่ยึดรากฟัน เข้ากับกระดูกเบ้าฟัน และช่วยกระจายแรงบดเคี้ยวจากฟัน

4. เคลือบรากฟัน (cementum)

เป็นเนื้อเยื่อแข็งคล้ายกระดูก ปกคลุมห่อหุ้มรากฟัน เคลือบรากฟันทำหน้าที่ป้องกันอันตรายให้เนื้อฟันที่อยู่ข้างใต้

บทความที่เกี่ยวข้อง

• โรคปริทันต์ อักเสบ คืออะไร ? นำไปสู่การสูญเสียฟันจริงไหม
• ร่องฟันดำ ที่เห็นในฟันกราม ใช่ฟันผุหรือเปล่า ?
• ฟันแท้ ถ้าถูกถอนไป จะเกิดปัญหาอะไรบ้าง ?