ภาวะเนื้อฟันไวเกิน หรือ อาการเสียวฟัน

ภาวะเนื้อฟันไวเกิน หรือ อาการเสียวฟัน เป็นปัญหาที่พบได้มากในคนทั่วไปซึ่งส่งผลต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน ทำให้พฤติกรรมการดื่มและทานอาหารเปลี่ยนไป และบ่อยครั้งที่จำเป็นต้องมาพบทันตแพทย์เนื่องจากอาการเสียวฟัน โดยอาการเสียวฟัน พบได้บ่อยในกลุ่มอายุ 20-40 ปี พบที่ฟันกรามน้อยมากที่สุดรองลงมาคือฟันตัดและฟันเขี้ยว โดยมักจะพบที่บริเวณคอฟันทางด้านแก้ม

ภาวะเนื้อฟันไวเกิน หรืออาการเสียวฟันมีสาเหตุมาจากการสูญเสียเคลือบฟันหรือเคลือบรากฟัน ทำให้เกิดการเผยผึ่งของท่อเนื้อฟัน เมื่อมีการกระตุ้นด้วยสิ่งแวดล้อมภายนอกเช่น ความร้อน ความเย็น ลม การสัมผัส หรือสารเคมีต่างๆ จะทำให้เกิดอาการเสียวฟัน โดยการเสียวฟันหรือภาวะเนื้อฟันไวเกินนั้นเป็นลักษณะการปวดแปลบเป็นระยะเวลาสั้นๆ

และในบางครั้งอาจมีการปวดตื้อตามมาได้ กลไกการเกิดอาการเสียวฟัน ถูกอธิบายด้วยทฤษฎีไฮโดรไดนามิก (Hydrodynamic theory) คือ เมื่อมีสิ่งกระตุ้นกระทำต่อผิวฟันที่มีการเผยผึ่งออก

ทำให้เกิดการเคลื่อนที่ของของเหลวที่อยู่ในท่อเนื้อฟัน ไปกระตุ้นปลายประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวดและทำให้เกิดอาการเสียวฟันขึ้น ปัจจัยที่ทำให้เกิดการสูญเสียเคลือบฟันและการเผยผึ่งของท่อเนื้อฟันนั้น มาจากการแปรงฟันที่แรงเกินไป ใช้แปรงสีฟันขนแข็ง เทคนิคการแปรงฟันที่ผิดวิธี ความถี่ และเวลาที่ใช้ในการแปรงมากเกินไป

นอกจากนี้อุปนิสัยชอบกัดเน้นฟัน การทานอาหาร และเครื่องดื่มที่มีรสเปรี้ยวหรือเป็นกรด ยาบางชนิด ก็ทำให้เกิดการสูญเสียเคลือบฟันได้เช่นกัน

การรักษา ภาวะเนื้อฟันไวเกิน อาการเสียวฟัน แบ่งเป็น 2 วิธีหลัก คือ

การยับยั้งการส่งสัญญาณประสาท และการอุดท่อเนื้อฟันที่เปิดออก โดยสารที่นำมาใช้ในปัจจุบันมีหลายชนิด เช่น เกลือ โพแทสเซียม ที่ทำให้เกิดการชา และยับยั้งการส่งสัญญาณประสาทไปกระตุ้นเซลล์ประสาทรับความรู้สึกในโพรงฟัน

นอกจากนี้ยังมีการใช้สารบางชนิดซึ่งไม่ละลายน้ำ สามารถตกตะกอนในท่อเนื้อฟันและช่วยเพิ่มการตกตะกอนของแร่ธาตุตามธรรมชาติ เช่น เกลือของสทรอนเชียม แคลเซียมฟอสเฟต ออกซาเลต และ ไบโอแอกทีพกลาส เป็นต้น ซึ่งจะตกตะกอนและปิดท่อเนื้อฟันป้องกันไม่ให้ตัวกระตุ้นจากสิ่งแวดล้อมภายนอกเข้าไปกระตุ้นเซลล์ประสาท

การรักษาอาการเสียวฟันมี 2 รูปแบบคือ การรักษา

โดยทันตแพทย์ (Professional management) และ การที่ผู้ป่วยเป็นผู้ใช้ผลิตภัณฑ์ในการลดอาการเสียวฟันเองที่บ้าน (Home-use treatment) การรักษาโดยทันตแพทย์ มีหลายรูปแบบ เช่น การใช้ระบบสารยึดติดที่ช่วยในการปิดท่อเนื้อฟันเช่น กลูมา ดีเซนซิไทเซอร์ (Gluma Desensitizer) กลาสไอโอโนเมอร์ และ คอมโพเมอร์ เป็นต้น

นอกจากนี้ยังมีการใช้วิธีการบูรณะฟัน ด้วยวัสดุอุดซึ่งมักใช้ในกรณีที่มีการสูญเสียเนื้อฟันลงไปลึก การใช้เลเซอร์ ทำให้เนื้อฟันอ่อนตัวละลายลงมาปิดผิวท่อเนื้อฟัน รวมทั้งการทำศัลยกรรมปริทันต์เพื่อปิดเหงือกร่นอีกด้วย

ซึ่งการรักษาโดยทันตแพทย์นั้นมักใช้ในกรณีที่มีอาการรุนแรง เนื่องจากมีขั้นตอนการรักษาและเครื่องมือที่ซับซ้อน การรักษาอาการเสียวฟันโดยผู้ป่วยเป็นผู้ใช้ผลิตภัณฑ์เองที่บ้านนั้น จึงเป็นวิธีที่ได้รับความนิยม

เนื่องจากใช้ง่าย มีราคาไม่แพง และสามารถใช้ได้ผลในการลดอาการเสียวฟัน โดยมีหลายรูปแบบ เช่น ยาสีฟัน และน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของสารลดอาการเสียวฟันชนิดต่างๆ ดังกล่าวข้างต้น

แต่อย่างไรก็ตามระดับการเสียวฟันในแต่ละบุคคลยังขึ้นอยู่กับความไวในการรับรู้ความเจ็บปวดของแต่ละบุคคลอีกด้วย ซึ่งในผู้ป่วยบางราย การแปรงด้วยยาสีฟันลดอาการเสียวฟันอาจจะไม่ได้ผลเท่าที่ควร จากทฤษฎีไฮโดรไดนามิกอาการเสียวฟันเกิดจากการที่ท่อเนื้อฟันที่เปิดออกถูกกระตุ้นทำให้มีการเคลื่อนที่ของของเหลวในท่อเนื้อฟัน และกระตุ้นปลายประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวด

ฉะนั้นการปิดท่อเนื้อฟันนั้นจึงเป็นวิธีที่ง่ายและมีประสิทธิภาพในการลดภาวะเนื้อฟันไวเกิน การใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของสารอุดท่อเนื้อฟัน เพื่อลดอาการเสียวฟันนั้น นอกจากใช้แปรงแล้ว จากการศึกษาของ Nathoo และคณะยังพบว่าการใช้นิ้วนวดทายาสีฟันที่มีสารลดอาการเสียวฟันในบริเวณที่มีอาการโดยตรงในครั้งแรก และใช้การแปรงเพียงอย่างเดียวในครั้งต่อไป

พบว่าเมื่อทายาสีฟันโดยตรงในครั้งแรก สามารถลดอาการเสียวฟันได้อย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับการแปรงเพียงอย่างเดียว ดังนั้นทางกลุ่มผู้วิจัยจึงมีแนวคิดที่จะหาวิธีเพิ่มประสิทธิผลของยาสีฟันลดอาการเสียวฟัน โดยแนะนำให้ผู้ป่วยแปรงฟันร่วมกับการนวดบริเวณที่มีอาการเสียวฟันเพื่อเพิ่มการอุดท่อ
เนื้อฟันที่เปิดออก โดยทำการเปรียบเทียบกับกลุ่มที่แปรงฟันเพียงอย่างเดียว

บทความที่เกี่ยวข้อง

• อาการ “เสียวฟัน” รู้ทัน…จะได้ป้องกันถูก ?
• ยาสีฟันลดอาการเสียวฟัน ได้จริงไหม ?